“Een zuiver psychisch automatisme waardoor men de echte werking van het denken, mondeling, schriftelijk of op eender welke andere manier wil uitdrukken. Opgelegd door het denken, zonder enige controle van de rede en zonder enige esthetische of morele bekommernis”, definieert André Breton het surrealisme in zijn ‘Surrealistisch Manifest’.
|
Museum van Manuscripten
De Koningsgalerij in hartje Brussel huisvest het Museum van Letteren en Manuscripten. Dit museum is een bijhuis van het gelijknamige museum in Parijs. De Parijse directeur Gérard Lhéritier kocht in 2008 het originele ‘Manifeste du Surréalisme’ op een kunstveiling door Sotheby’s. De Fransman moest er een slordige 3,6 miljoen euro voor betalen. Niet slecht voor een werk van André Breton, die ooit zijn naam doorhaalde op een affiche die nu in Brussel te zien is. Zijn naam lenen aan het commerciële circuit was voor de paus van het surrealisme toen nog uit den boze! Voor de eerste keer wordt het handgeschreven document nu in ons land tentoongesteld. André Breton schreef zijn manifest in 1924, dat daarmee het startpunt van de surrealistische beweging wordt beschouwd. Ook het tweede manifest uit 1929 en heel wat andere geschreven documenten zijn aanwezig op de tentoonstelling ’De Surrealistische Vonk’ in het Museum van Letteren en Manuscripten. Ecriture automatique Oorspronkelijk bedoelde André Breton het eerste surrealistisch manifest als een inleiding op ‘Poisson Solube’. ‘Poisson Soluble’ (‘Oplosbare Vis’) schreef André Breton volgens het procedé van “écriture automatique”. Dit zou de allereerste keer zijn dat deze documenten in ons land te zien zijn. Andere literaire bronnen van het surrealisme zijn het ‘Surrealistische Alfabet’ en boeken met illustraties van Max Ernst. De tentoonstelling in Brussel besteedt heel wat aandacht aan René Magritte, Max Ernst, Joan Miro en Salvador Dalí. Steevast liggen er brieven van de kunstenaars. Telkens hangen er ook enkele schilderijen of tekeningen. De surrealisten illustreerden hun brieven vaak met een kleine tekening. Deze tekeningen vinden we later vaak in hun schilderijen terug. In een brief vraagt René Magritte aan zijn correspondenten om een titel voor een tekening te verzinnen. Andere landgenoten die deel uitmaakten van de Brusselse of de Henegouwse surrealistische kern en van wie werk in de tentoonstelling aanwezig is, zijn Paul Delvaux, Paul Nougé, E.L.T. Mesens, Marcel Mariën en Louis Scutenaire. Verwacht niet de grote bekende werken, maar alle besproken schilders komen ruimschoots aan bod met tal van brieven, collages en ook enkele tekeningen of schilderijen. |
Destino of Het Lot
Bij Salvador Dalí staat diens cinematografische werk centraal. Zelf noteert de schilder “sinematografique”. ‘Chien Andaloux’ en ‘L’Age d’Or’ met Luis Buñuel zijn de eerste surrealistische films. Dalí’s ‘Babaouo’ op tangomuziek moest het sluitstuk van dit drieluik worden, maar het werk werd nooit gerealiseerd. Dalí zou Dalí niet zijn, mocht hij geen aparte kijk op het maken van films hebben. Zo schrijft hij: “Zet de camera neer en film. Als de actie buiten het kader valt, is het maar zo”. Ook de samenwerking tussen Salvador Dalí en Walt Disney komt aan bod. Dalí bestempelde de Amerikaan als een van de drie grootste Amerikaanse surrealisten samen met Harpo Marx van de ‘Marx Brothers’ en regisseur Cecil B. DeMille. Dalí ontwierp in 1946 voor Walt Disney schetsen voor ‘Destino’, een film die pas decennia later door anderen zou voltooid worden en in 2003 in première ging op het animatiefilmfestival van Annecy in Frankrijk. Het verhaal illustreert de liefde tussen een ballerina en een baseballspeler. ‘De Surrealistische Vonk’ is een kleine, maar heel interessante tentoonstelling voor wie de tijd neemt om hier en daar een stukje tekst te lezen. Wel ligt de nadruk op literaire bronnen, het museum heet niet voor niets Museum van Letteren en Manuscripten en bezit bijgevolg een uitgebreide collectie manuscripten. Er valt veel te lezen voor wie de vele handgeschreven teksten wil ontcijferen. Zelfs het lezen van alle bijschriften neemt al behoorlijk wat tijd in beslag. Dit is natuurlijk een gekend probleem van een “literaire tentoonstelling”. Daarmee richt de tentoonstelling zich - wellicht ongewild - eerder tot de specialisten, dan tot het grote publiek dat zich aan bekende schilderijen wil vergapen. De gewone liefhebber, zoals ik er een ben, moet daarom niet afhaken, want met een kleine inspanning ontdek je heel wat details. Zo komt bijvoorbeeld de couleur locale van het Parijse surrealistische milieu mooi aan bod in hun spelletje “punten geven aan historische figuren”. Religieuze figuren als Jezus komen er maar bekaaid van af. Sigmund Freud, met wiens psychoanalyse de surrealisten dweepten, en marxistische denkers scoren daarentegen hoog! |
ie meer wil weten over deze avant-gardistische beweging, koopt best de catalogus. Het boek staat vol essays over het surrealisme. Nog meer te lezen!
De Surrealistisch Vonk. De Surrealistische Beelden in de Brieven en Manuscripten.
Nog tot 21 oktober 2012
Museum der Letteren en Manuscripten
Koningsgalerij 1, Brussel
Inkom: 7 euro, 6 euro vermindering
Meer info:
www.mlmb.be
De Surrealistisch Vonk. De Surrealistische Beelden in de Brieven en Manuscripten.
Nog tot 21 oktober 2012
Museum der Letteren en Manuscripten
Koningsgalerij 1, Brussel
Inkom: 7 euro, 6 euro vermindering
Meer info:
www.mlmb.be