Volgens Peter Greenaway is de cinema zoals we die nu al ruim honderd jaar kennen, een aflopende zaak. Hij pleit voor een nieuwe cinema volgens andere regels. De Britse filmmaker van pareltjes als ‘The Draughtman’s Contract’ of ‘Prospero’s Books’ is in Brussel te gast op het Brussels Film Festival. Hij zit er de jury voor die de beste Europese film in competitie moet kiezen. Dinsdag 12 juni gaf de regisseur een masterclass onder de provocerende titel ‘Cinema Is Dead. Long Live The Cinema’.
- De vier tirannieën van de cinema
Peter Greenaway ziet vier obstakels, waar we komaf mee moeten maken, vooraleer we de ware filmtaal kunnen vinden. Eerst en vooral moeten regisseurs zich bevrijden van het narratieve. Zowat alle films zijn slechts illustraties van een tekst. De grootste successen van de voorbije jaren waren niet voor niets ‘Lord Of The Rings’ en ‘Harry Potter’. Beide reeksen zijn gebaseerd op bestsellers. Dat weten we allemaal.
Vervolgens moeten we loskomen van het ‘frame’. Sinds de schilderkunst zitten we gevangen in kaders. Een pagina van een boek vormt een kader, ons computerscherm, het tv-scherm, … allemaal zijn het rechthoekige kaders.
Ten derde is er de dwingelandij van de acteur m/v. Wat is acteren anders dan ‘doen alsof je niet weet dat je bekeken wordt’. De cinema vond de glamour uit. In elk geval is dit niet de echte wereld.
Ten slotte is er de camera, door Greenaway als ‘a stupid object’ bestempeld. Sergei Eisenstein, die door Peter Greenaway zeer bewonderd wordt, noemde op zijn reis doorheen de VS Walt Disney de grootste filmmaker. Bij een cartoon speelt de camera enkel de rol van opnameapparaat. Dat zou altijd zo moeten zijn.
- Nood aan vernieuwing
Kunstkenner Greenaway ziet in het begin van de twintigste eeuw breuklijnen in de cultuur ontstaan. Muziek kon plots zonder harmonie, beeldende kunst hoefde niet langer figuratief te zijn. Helaas, honderd en zoveel jaar na de uitvinding van de cinema, maken we nog steeds dezelfde films als bijvoorbeeld D.W. Griffth. Erger nog: alle regisseurs over heel de wereld apen Hollywood na. Peter Greenway meent dan ook dat we niet verbaasd moeten zijn dat jongeren de cinema links laten liggen. Mindertigers gaan misschien nog hooguit een of tweemaal per jaar naar de cinema. Maar ze spenderen wel elke dag enkele uren aan sociale media op internet. Wie wil er nog honderdtwintig minuten stil, in het donker, op een stoel zitten, steeds in één enkele richting kijken, om steeds weer hetzelfde opnieuw te zien?
- De vier tirannieën van de cinema
Peter Greenaway ziet vier obstakels, waar we komaf mee moeten maken, vooraleer we de ware filmtaal kunnen vinden. Eerst en vooral moeten regisseurs zich bevrijden van het narratieve. Zowat alle films zijn slechts illustraties van een tekst. De grootste successen van de voorbije jaren waren niet voor niets ‘Lord Of The Rings’ en ‘Harry Potter’. Beide reeksen zijn gebaseerd op bestsellers. Dat weten we allemaal.
Vervolgens moeten we loskomen van het ‘frame’. Sinds de schilderkunst zitten we gevangen in kaders. Een pagina van een boek vormt een kader, ons computerscherm, het tv-scherm, … allemaal zijn het rechthoekige kaders.
Ten derde is er de dwingelandij van de acteur m/v. Wat is acteren anders dan ‘doen alsof je niet weet dat je bekeken wordt’. De cinema vond de glamour uit. In elk geval is dit niet de echte wereld.
Ten slotte is er de camera, door Greenaway als ‘a stupid object’ bestempeld. Sergei Eisenstein, die door Peter Greenaway zeer bewonderd wordt, noemde op zijn reis doorheen de VS Walt Disney de grootste filmmaker. Bij een cartoon speelt de camera enkel de rol van opnameapparaat. Dat zou altijd zo moeten zijn.
- Nood aan vernieuwing
Kunstkenner Greenaway ziet in het begin van de twintigste eeuw breuklijnen in de cultuur ontstaan. Muziek kon plots zonder harmonie, beeldende kunst hoefde niet langer figuratief te zijn. Helaas, honderd en zoveel jaar na de uitvinding van de cinema, maken we nog steeds dezelfde films als bijvoorbeeld D.W. Griffth. Erger nog: alle regisseurs over heel de wereld apen Hollywood na. Peter Greenway meent dan ook dat we niet verbaasd moeten zijn dat jongeren de cinema links laten liggen. Mindertigers gaan misschien nog hooguit een of tweemaal per jaar naar de cinema. Maar ze spenderen wel elke dag enkele uren aan sociale media op internet. Wie wil er nog honderdtwintig minuten stil, in het donker, op een stoel zitten, steeds in één enkele richting kijken, om steeds weer hetzelfde opnieuw te zien?
- Heruitvinding van de cinema
Peter Greenaway port de filmmakers dan ook aan los te komen van die vier hinderpalen. Zijn projecten van de laatste jaren moet je in die optiek bekijken. In Brussel toonde hij enkele video’s en opnames van zijn installaties. Het resultaat werd weliswaar op het platte scherm van Studio 1 getoond.
Sommige van zijn nieuwe producties zijn gemaakt in opdracht van een museum. ‘Peopling The Palaces At Venaria Reale’ toont taferelen in een paleis in Venetië. De bezoeker wandelt doorheen het gebouw en in elke ruimte worden beelden op de muren en het plafond geprojecteerd. Eerst worden de fictieve personages voorgesteld. In de volgende ruimtes zie je hen aan het werk en volg je de intriges. Zonder heel veel moeite kan het verhaal aangepast worden. Naar gelang het jaargetijde kan je zo andere verhalen brengen.
Op de Biënnale van Venetië in 2009 was Peter Greenaway present met ‘The Wedding At Cana’ waarmee hij een digitale impressie van Paolo Veronese’s schilderij uit 1563 geeft. Je hoort het gebabbel van de feestgangers die getuige zijn van de miraculeuze verandering van water in wijn op de Bruiloft van Kana. Greenaway fantaseerde teksten bij dit Bijbelse tafereel.
In zijn installaties plaatst Peter Greenaway meerdere schermen. Sommige zijn niet rechthoekig. Hij bouwde een “videojay” installatie. Dankzij deze machine kan hij uit honderden videofragmenten en loops kiezen. In een live performance mixte Greenaway als een volleerde VJ beelden op de verschillende schermen. Het is live cinema. Met een beeldbank van honderden of misschien zelfs duizenden loops, zal de toeschouwer niet snel twee keer hetzelfde te zien krijgen.
- Een nieuwe beeldcultuur
Peter Greenaway volgt Umberto Eco in diens visie dat de mens al tienduizend jaar een tekstgebaseerde beschaving heeft. De huidige mens blijkt nog steeds ‘visueel ongeletterd’ te zijn. Daarom moet het narratieve in de film dringend plaats maken voor het visuele. Er moet een nieuwe, visuele syntaxis ontstaan. Wat herinner je je nu van een avondje film? Wellicht het verhaal. Dat moet veranderen, willen we van een beeldcultuur spreken.
Terloops uitte hij zijn twijfels over 3D. Hij betwijfelt of 3D wel iets toevoegt aan cinema. Beter lijkt het hem om live cinema te brengen, real-time te filmen en voor interactieve cinema te kiezen.
Peter Greenaway port de filmmakers dan ook aan los te komen van die vier hinderpalen. Zijn projecten van de laatste jaren moet je in die optiek bekijken. In Brussel toonde hij enkele video’s en opnames van zijn installaties. Het resultaat werd weliswaar op het platte scherm van Studio 1 getoond.
Sommige van zijn nieuwe producties zijn gemaakt in opdracht van een museum. ‘Peopling The Palaces At Venaria Reale’ toont taferelen in een paleis in Venetië. De bezoeker wandelt doorheen het gebouw en in elke ruimte worden beelden op de muren en het plafond geprojecteerd. Eerst worden de fictieve personages voorgesteld. In de volgende ruimtes zie je hen aan het werk en volg je de intriges. Zonder heel veel moeite kan het verhaal aangepast worden. Naar gelang het jaargetijde kan je zo andere verhalen brengen.
Op de Biënnale van Venetië in 2009 was Peter Greenaway present met ‘The Wedding At Cana’ waarmee hij een digitale impressie van Paolo Veronese’s schilderij uit 1563 geeft. Je hoort het gebabbel van de feestgangers die getuige zijn van de miraculeuze verandering van water in wijn op de Bruiloft van Kana. Greenaway fantaseerde teksten bij dit Bijbelse tafereel.
In zijn installaties plaatst Peter Greenaway meerdere schermen. Sommige zijn niet rechthoekig. Hij bouwde een “videojay” installatie. Dankzij deze machine kan hij uit honderden videofragmenten en loops kiezen. In een live performance mixte Greenaway als een volleerde VJ beelden op de verschillende schermen. Het is live cinema. Met een beeldbank van honderden of misschien zelfs duizenden loops, zal de toeschouwer niet snel twee keer hetzelfde te zien krijgen.
- Een nieuwe beeldcultuur
Peter Greenaway volgt Umberto Eco in diens visie dat de mens al tienduizend jaar een tekstgebaseerde beschaving heeft. De huidige mens blijkt nog steeds ‘visueel ongeletterd’ te zijn. Daarom moet het narratieve in de film dringend plaats maken voor het visuele. Er moet een nieuwe, visuele syntaxis ontstaan. Wat herinner je je nu van een avondje film? Wellicht het verhaal. Dat moet veranderen, willen we van een beeldcultuur spreken.
Terloops uitte hij zijn twijfels over 3D. Hij betwijfelt of 3D wel iets toevoegt aan cinema. Beter lijkt het hem om live cinema te brengen, real-time te filmen en voor interactieve cinema te kiezen.
• Retrospectieve Peter Greenaway
10 juni: ‘The Draughtsman’s Contract’. UK, 1982, 108 min. Met Anthony Higgins, Janet Suzman en Anne-Louise Lambert.
11 juni: ‘Drowning By Numbers’. UK, 1988, 118 min. Met Bernard Hill, Joan Plowright en Juliet Stevenson.
12 juni: ‘A Zed And Two Noughts’. UK, 1986, 115 min. Met Brian Deacon, Eric Deacon en Andréa Ferréol.
13 juni: ‘The Cook, The Thief, His Wife And Her Lover’. UK, 1989, 124 min. Met Richard Bohringer, Michael Gambon en Helen Mirren.
14 juni: ‘Prospero’s Books’. UK, 1991, 124 min. Met John Gielgud, Michael Clark en Michel Blanc.
Studio 5, Flagey, Brussel.
10 juni: ‘The Draughtsman’s Contract’. UK, 1982, 108 min. Met Anthony Higgins, Janet Suzman en Anne-Louise Lambert.
11 juni: ‘Drowning By Numbers’. UK, 1988, 118 min. Met Bernard Hill, Joan Plowright en Juliet Stevenson.
12 juni: ‘A Zed And Two Noughts’. UK, 1986, 115 min. Met Brian Deacon, Eric Deacon en Andréa Ferréol.
13 juni: ‘The Cook, The Thief, His Wife And Her Lover’. UK, 1989, 124 min. Met Richard Bohringer, Michael Gambon en Helen Mirren.
14 juni: ‘Prospero’s Books’. UK, 1991, 124 min. Met John Gielgud, Michael Clark en Michel Blanc.
Studio 5, Flagey, Brussel.
• Peter Greenaway
Peter Greenaway werd op 5 april 1942 in Newport geboren. Hij wilde kunstschilder worden en volgde een opleiding als beeldend kunstenaar. Zijn filmoeuvre bestaat uit twaalf langspeelfilms en een vijftigtal korte films. Verder werkte hij voor de tv en nam ook documentaires en mockumentaires op.
De grote doorbraak kwam er met ‘The Draughtman’s Contract’. Momenteel werkt hij aan zijn dertiende lange speelfilm. Dit wordt ‘Eisenstein In Guanajuato’ over de Russische regisseur Sergei Eisenstein (‘Staking’, ‘Pantserkruiser Potemkin’) in Mexico. Daarnaast werkt hij ondermeer aan een film over Jeroen Bosh (ca. 1450 – 1516) voor de grootse herdenking in 2016 van de vijfhonderdste sterfdag van diens overlijden. Dit past in het project ‘Dutch Masters’. Eerder maakte hij ‘Nightwatching’ over het leven van Rembrandt van Rijn en de ‘Nachtwacht’.
Greenaway wordt tegenwoordig veel gevraagd als scenarist. Hij bouwt tentoonstellingen op of kleedt musea in. Momenteel woont hij in Amsterdam.
Peter Greenaway werd op 5 april 1942 in Newport geboren. Hij wilde kunstschilder worden en volgde een opleiding als beeldend kunstenaar. Zijn filmoeuvre bestaat uit twaalf langspeelfilms en een vijftigtal korte films. Verder werkte hij voor de tv en nam ook documentaires en mockumentaires op.
De grote doorbraak kwam er met ‘The Draughtman’s Contract’. Momenteel werkt hij aan zijn dertiende lange speelfilm. Dit wordt ‘Eisenstein In Guanajuato’ over de Russische regisseur Sergei Eisenstein (‘Staking’, ‘Pantserkruiser Potemkin’) in Mexico. Daarnaast werkt hij ondermeer aan een film over Jeroen Bosh (ca. 1450 – 1516) voor de grootse herdenking in 2016 van de vijfhonderdste sterfdag van diens overlijden. Dit past in het project ‘Dutch Masters’. Eerder maakte hij ‘Nightwatching’ over het leven van Rembrandt van Rijn en de ‘Nachtwacht’.
Greenaway wordt tegenwoordig veel gevraagd als scenarist. Hij bouwt tentoonstellingen op of kleedt musea in. Momenteel woont hij in Amsterdam.
10de Brussels Film Festival
8 - 16 juni 2012 Flagey, Brussel |
Cinema is dead. Long live the cinema
Masterclass door Peter Greenaway 12 juni 2012 Studio 1, Flagey, Elsene |