“Als je een beeld van de toekomst wilt, stel je dan een laars voor die op een menselijk gezicht stampt – zonder ophouden.” George Orwell in '1984'.
Metropolis
George Orwell kunnen we bezwaarlijk een optimistische kijk op de toekomst toeschrijven. In '1984' waarschuwt hij voor een totalitaire staat, die niet het minste respect voor zijn burgers opbrengt. Die pessimistische kijk op de toekomst vinden we al in de allereerste epische SF-film 'Metropolis' van Fritz Lang uit 1927. Metropolis is een stad vol wolkenkrabbers, waar arbeiders als slaven moeten werken. Maar de grootstad van de toekomst heeft geen ziel. Dat sombere beeld zou nog vaak opduiken.
Een ander mooi voorbeeld is 'Blade Runner' van Ridley Scott uit 1982 naar een verhaal van Philip K. Dick, alweer een auteur die een dystopische toekomst schetst. Ditmaal speelt het verhaal zich in Los Angeles in 2019 af, veertig jaar na de opnames van de film. De negatieve spanning druipt van het scherm. De actie speelt zich af in en tussen oude, vervallen gebouwen, De stad is hier in een oorlogszone veranderd.
Scènes uit deze twee films zijn in het NRW-Forum in Düsseldorf nagebouwd. De tijdelijke tentoonstelling 'Visions And Nightmares. The City Of Tthe Future In Film' onderzoekt steden van de toekomst, zoals die in de cinema verbeeld worden. De expo vertrekt van de twee filmklassiekers 'Metropolis' en 'Blade Runner' en gaat na hoe het beeld van de toekomst en meer bepaald het beeld van de stad (en maatschappij) doorheen de filmgeschiedenis evolueerde.
Veranderende visie op de toekomst
Ondanks het pessimisme uit 'Metropolis' is volgens de samenstellers van de expositie de overheersende visie in de SF-film tot de jaren vijftig eerder optimistisch. De toekomst is beloftevol, de utopie wacht. Dat zien we duidelijk in 'Things To Come' uit 1936 van William Cameron Menzies en 'The Fountainhead' van King Vidor (1949), een fictieve biografie van de Amerikaanse architect architect Frank Lloyd Wright naar het gelijknamige boek van Ayn Rand.
Vanaf de jaren zestig slaat de visie op de toekomst echter om in een dystopie. De Tweede Wereldoorlog heeft de mensheid met de atoomdreiging opgezadeld. De Koude Oorlog houdt West en Oost in zijn greep. Dat geeft duistere films als 'Fahrenheit 451' van François Truffaut (1966), 'A Clockwork Orange' (1968) van Stanley Kubrick en 'Blade Runner' van Ridley Scott. We zien een sombere, troosteloze wereld zonder enige hoop.
Gelukkig houdt 'Star Trek' het geloof in een betere wereld in leven. Bedenker Gene Roddenberry geloofde volop in de vooruitgang en verkondigde dat wetenschap en techniek alle problemen zouden oplossen.
George Orwell kunnen we bezwaarlijk een optimistische kijk op de toekomst toeschrijven. In '1984' waarschuwt hij voor een totalitaire staat, die niet het minste respect voor zijn burgers opbrengt. Die pessimistische kijk op de toekomst vinden we al in de allereerste epische SF-film 'Metropolis' van Fritz Lang uit 1927. Metropolis is een stad vol wolkenkrabbers, waar arbeiders als slaven moeten werken. Maar de grootstad van de toekomst heeft geen ziel. Dat sombere beeld zou nog vaak opduiken.
Een ander mooi voorbeeld is 'Blade Runner' van Ridley Scott uit 1982 naar een verhaal van Philip K. Dick, alweer een auteur die een dystopische toekomst schetst. Ditmaal speelt het verhaal zich in Los Angeles in 2019 af, veertig jaar na de opnames van de film. De negatieve spanning druipt van het scherm. De actie speelt zich af in en tussen oude, vervallen gebouwen, De stad is hier in een oorlogszone veranderd.
Scènes uit deze twee films zijn in het NRW-Forum in Düsseldorf nagebouwd. De tijdelijke tentoonstelling 'Visions And Nightmares. The City Of Tthe Future In Film' onderzoekt steden van de toekomst, zoals die in de cinema verbeeld worden. De expo vertrekt van de twee filmklassiekers 'Metropolis' en 'Blade Runner' en gaat na hoe het beeld van de toekomst en meer bepaald het beeld van de stad (en maatschappij) doorheen de filmgeschiedenis evolueerde.
Veranderende visie op de toekomst
Ondanks het pessimisme uit 'Metropolis' is volgens de samenstellers van de expositie de overheersende visie in de SF-film tot de jaren vijftig eerder optimistisch. De toekomst is beloftevol, de utopie wacht. Dat zien we duidelijk in 'Things To Come' uit 1936 van William Cameron Menzies en 'The Fountainhead' van King Vidor (1949), een fictieve biografie van de Amerikaanse architect architect Frank Lloyd Wright naar het gelijknamige boek van Ayn Rand.
Vanaf de jaren zestig slaat de visie op de toekomst echter om in een dystopie. De Tweede Wereldoorlog heeft de mensheid met de atoomdreiging opgezadeld. De Koude Oorlog houdt West en Oost in zijn greep. Dat geeft duistere films als 'Fahrenheit 451' van François Truffaut (1966), 'A Clockwork Orange' (1968) van Stanley Kubrick en 'Blade Runner' van Ridley Scott. We zien een sombere, troosteloze wereld zonder enige hoop.
Gelukkig houdt 'Star Trek' het geloof in een betere wereld in leven. Bedenker Gene Roddenberry geloofde volop in de vooruitgang en verkondigde dat wetenschap en techniek alle problemen zouden oplossen.
Regisseur-architect
Fritz Lang deed voor 'Metropolis' beroep op maar liefst drie filmarchitecten. Op reis in de VS had hij er de wolkenkrabbers gezien. 'Metropolis' moest zijn stad van de toekomst worden, maar dan een grootstad met nóg meer wolkenkenkrabbers dan New York. De imposante skyline wordt door de Nieuwe Toren van Babel gedomineerd, geïnspireerd op Brueghels schilderij.
De opnames van 'Fahrenheit 451' gebeurden in Alton Housing Estate in Zuid-Londen. In 1958 gold deze nieuwe wijk nog als “sociale woningbouw van de toekomst”.
In 'The Fountainhead' speelt architectuur vanzelfsprekend een hoofdrol, aangezien de film het verhaal van een architect vertelt. Monsieur Hulot uit 'Mon Oncle' (1958) van Jacques Tati bezoekt 'Villa Arpel'. Het huis is de ster van de film en moet de kijker zien als een absurde parodie op het modernisme.
Uitvindingen
Het leven in de stad van de toekomst verschilt natuurlijk grondig van het leven dat we vandaag kennen. De stad van de toekomst is immers anders dan de steden waarin de regisseur en zijn publiek leven. Daar zorgen onder meer allerlei uitvindingen voor. Dit is tevens het tweede thema van de tentoonstelling. Welke innovaties werden door de SF-film aangekondigd?
De tentoonstelling zoomt in op een vijftiental uitvindingen. Telkens zie je een filmfragment en foto's met de uitvinding. 'Metropolis' introduceerde de beeldtelefoon. In 'Frau im Mond' van Fritz Lang (1929) wordt tot de lancering van de ruimteraket afgeteld. De Duitse stille film kan enkel tussentitels tonen met de aftelling. Deze 3, 2, 1 weerklinkt vandaag nog steeds bij elke lancering door de NASA, de ESA of een andere ruimtevaartorganisatie.
In '2001: A Space Odyssey' (Stanley Kubrick, 1968) bekijken astronauten Frank Poole en David Bowman een nieuwsuitzending van de BBC al op een tablet. Zoveel jaren later, gebruikte Samsung deze scène in zijn rechtszaak met concurrent Apple als argument dat Apple met iPad niet de tablet-pc had uitgevonden.
Uit 'Star Trek' worden maar liefst zes belangrijke ontdekkingen belicht: de comminicator, de GPS, de tricoder, de replicator, de phaser en de food synthesizer. En dan zwijgt de tentoonstelling nog over het holodeck en andere innovaties, waarmee generaties Trekkies opgroeiden.
Fritz Lang deed voor 'Metropolis' beroep op maar liefst drie filmarchitecten. Op reis in de VS had hij er de wolkenkrabbers gezien. 'Metropolis' moest zijn stad van de toekomst worden, maar dan een grootstad met nóg meer wolkenkenkrabbers dan New York. De imposante skyline wordt door de Nieuwe Toren van Babel gedomineerd, geïnspireerd op Brueghels schilderij.
De opnames van 'Fahrenheit 451' gebeurden in Alton Housing Estate in Zuid-Londen. In 1958 gold deze nieuwe wijk nog als “sociale woningbouw van de toekomst”.
In 'The Fountainhead' speelt architectuur vanzelfsprekend een hoofdrol, aangezien de film het verhaal van een architect vertelt. Monsieur Hulot uit 'Mon Oncle' (1958) van Jacques Tati bezoekt 'Villa Arpel'. Het huis is de ster van de film en moet de kijker zien als een absurde parodie op het modernisme.
Uitvindingen
Het leven in de stad van de toekomst verschilt natuurlijk grondig van het leven dat we vandaag kennen. De stad van de toekomst is immers anders dan de steden waarin de regisseur en zijn publiek leven. Daar zorgen onder meer allerlei uitvindingen voor. Dit is tevens het tweede thema van de tentoonstelling. Welke innovaties werden door de SF-film aangekondigd?
De tentoonstelling zoomt in op een vijftiental uitvindingen. Telkens zie je een filmfragment en foto's met de uitvinding. 'Metropolis' introduceerde de beeldtelefoon. In 'Frau im Mond' van Fritz Lang (1929) wordt tot de lancering van de ruimteraket afgeteld. De Duitse stille film kan enkel tussentitels tonen met de aftelling. Deze 3, 2, 1 weerklinkt vandaag nog steeds bij elke lancering door de NASA, de ESA of een andere ruimtevaartorganisatie.
In '2001: A Space Odyssey' (Stanley Kubrick, 1968) bekijken astronauten Frank Poole en David Bowman een nieuwsuitzending van de BBC al op een tablet. Zoveel jaren later, gebruikte Samsung deze scène in zijn rechtszaak met concurrent Apple als argument dat Apple met iPad niet de tablet-pc had uitgevonden.
Uit 'Star Trek' worden maar liefst zes belangrijke ontdekkingen belicht: de comminicator, de GPS, de tricoder, de replicator, de phaser en de food synthesizer. En dan zwijgt de tentoonstelling nog over het holodeck en andere innovaties, waarmee generaties Trekkies opgroeiden.
In 'Back To The Future Part II' (Robert Zemeckis, 1989) draagt Marty McFly Jr. een videobril. In 'Blade Runner' zien we digitale billboards. 'Minority Report' (Steven Spielberg, 2002) leert ons dat we geen ongemakkelijk toetsenbord en computermuis nodig hebben om een computer te sturen. Dat kan even goed met gebaren. In 'Short Circuit' (John Badham, 1986) duikt de eerste militaire robot op.
Woody Allen maakt in 'Sleeper'(1973) kennis met de robot-arts. In 'Airplane 2' (1982) brengt Ken Finkleman de eerste lichaamsscanner in beeld.
Filmmarathon
Heel wat van de films die in de tentoonstelling besproken worden, worden tijdens de quadriennale ook in de cinema van het filmmuseum getoond. Dat filmmuseum ligt even verder dan het NRW-Forum.
Voorbij morgen
De tentoonstelling 'Visions And Nightmares. The City OfThe FutureIn Film' is een van de dertien tentoonstellingen van de qaudriennale Düsseldorf. Deze vierjaarlijkse kunstenmanifestatie staat dit jaar in het teken van de toekomst zoals de Engelse titel 'Beyond Tomorrow' of de Duitse titel 'Über das Morgen hinaus' duidelijk maakt. Opgelet: niet alle tentoonstellingen van de quadriennale bieden trouwens wandelgidsen in het Engelse aan.
Geïnteresseerden kunnen de quadriennale nog tot en met 10 augustus 2014 bezoeken.
ÜBER DAS MORGEN HINAUS / BEYOND TOMORROW
5 april tot 10 augustus 2014
Verschillende locaties, Düsseldorf, Duitsland
VISIONS AND NIGHTMARES
THE CITY OF THE FUTURE IN FILM
Tot 10 augustus 2014
NRW-Forum, Ehrenhof 2, Düsseldorf, Duitsland
Meer info:
www.duesseldorf.de/filmmuseum
Woody Allen maakt in 'Sleeper'(1973) kennis met de robot-arts. In 'Airplane 2' (1982) brengt Ken Finkleman de eerste lichaamsscanner in beeld.
Filmmarathon
Heel wat van de films die in de tentoonstelling besproken worden, worden tijdens de quadriennale ook in de cinema van het filmmuseum getoond. Dat filmmuseum ligt even verder dan het NRW-Forum.
Voorbij morgen
De tentoonstelling 'Visions And Nightmares. The City OfThe FutureIn Film' is een van de dertien tentoonstellingen van de qaudriennale Düsseldorf. Deze vierjaarlijkse kunstenmanifestatie staat dit jaar in het teken van de toekomst zoals de Engelse titel 'Beyond Tomorrow' of de Duitse titel 'Über das Morgen hinaus' duidelijk maakt. Opgelet: niet alle tentoonstellingen van de quadriennale bieden trouwens wandelgidsen in het Engelse aan.
Geïnteresseerden kunnen de quadriennale nog tot en met 10 augustus 2014 bezoeken.
ÜBER DAS MORGEN HINAUS / BEYOND TOMORROW
5 april tot 10 augustus 2014
Verschillende locaties, Düsseldorf, Duitsland
VISIONS AND NIGHTMARES
THE CITY OF THE FUTURE IN FILM
Tot 10 augustus 2014
NRW-Forum, Ehrenhof 2, Düsseldorf, Duitsland
Meer info:
www.duesseldorf.de/filmmuseum