Genesis 11.9
1 Alle mensen op aarde spraken één taal en gebruikten dezelfde woorden. 2 Nadat ze uit het oosten weggetrokken waren, vonden ze een vlakte in Sinear en vestigden zich daar. 3 Zij zeiden tegen elkaar: ‘Kom, laten wij tegels maken en ze harden in het vuur.’ De tegels gebruikten zij als bouwstenen, met asfalt als specie. 4 Nu zeiden ze: ‘Laten wij een stad bouwen met een toren, waarvan de spits tot in de hemel reikt; dan krijgen wij naam en worden wij niet over de aardbodem verspreid.’ 5 Toen de HEER neerdaalde om de stad en de toren die de mensen bouwden, te zien, 6 zei Hij: ‘Nu zijn ze één volk en spreken zij allen dezelfde taal. Wat zij nu doen is nog maar een begin; later zal geen enkel plan van hen meer te stuiten zijn. 7 Laten Wij neerdalen en verwarring brengen in hun taal, zodat de een niet meer verstaat wat de ander zegt.’ 8 En de HEER dreef hen vandaar naar alle kanten de hele aardbodem over, en er kwam een einde aan de bouw van de stad. 9 Daarom noemt men die stad Babel, want de HEER heeft daar verwarring gebracht in de taal van alle mensen, en hen vandaar over de hele aardbodem verspreid. (Bron: Willibrordvertaling, herziene editie 1995) |
De Toren van Babel
Eén van mijn favoriete schilderijen van Pieter Brueghel de Oude is ‘De Toren van Babel’. Het Bijbelse onderwerp werd en wordt veelvuldig in de kunst gebruikt. In het Oude Testament lezen we hoe de mens een enorme toren bouwt die tot in de hemel moet reiken. God straft de hoogmoed van de mensen af. Na de spraakverwarring verstonden de mensen elkaar niet meer en geraakten ze over de hele wereld verspreid. Babylon Het verhaal van de toren van Babel is geïnspireerd op de Ziggoerat van Etemenanki in Babylon, Ziggoerats waren tempeltorens uit het oude Babylonië, het land van Tigris en Eufraat, het huidige Irak. De hoofdstad Babylon was in de oudheid lang de grootste stad ter wereld. Met de Hangende Tuinen, de Tempel van Mardoek en de stadspoort Ishtar bezat Babylon meerdere wereldwonderen. De stenen toren is verdwenen. Sindsdien staat hij symbool voor menselijke dwaasheid. Toch krijgt het verhaal ook positieve interpretaties. De Esperantobeweging met haar utopie van een universele taal koos de Toren van Babel als symbool. Sommige taalfilosofen zien Babel niet als een straf, maar eerder als een waarschuwing tegen het gevaar van één enkele taal waarbij alleen nog een “pensée unique” overblijft. Roland Barthes schrijft in ‘Le Plaisir du Texte’ dan ook: “de cohabitatie van talen, zij aan zij, ... dat is het gelukkige Babel”. Fantastisch Rijsel / Lille Fantastique In het ‘Musée des Beaux Arts’ in Rijsel loopt de tentoonstelling ‘Babel’. Dit is een inleiding - of “prelude” zoals de Fransen het mooi weten te formuleren - op ‘Lille Fantastique / Fantastisch Rijsel’, later op het jaar. Vanaf oktober barst een festival in en rond Rijsel los dat in het teken van de fantastiek staat! Het museum speelt hierop in met de grote tentoonstelling ‘De Fabels van het Vlaamse Landschap in de zestiende eeuw - Bosch, Bles, Brueghel, Bril’ vanaf oktober. In heel de stad, maar ook in heel de regio tot en met Kortrijk worden er tentoonstellingen, theatervoorstellingen, filmfestivals,… georganiseerd, allemaal rond het fantastische. |
Babel vroeger, nu en in de toekomst
De boeiende tentoonstelling in Rijsel laat zien hoe hedendaagse kunstenaars met de mythe van Babel omspringen. Pieter Brueghel schilderde twee versies van het schilderij. Het grootste doek hangt in het Kunsthistorische Museum in Wenen, maar wordt niet uitgeleend. Brueghels “kleine” ‘Toren van Babel’ wordt in het Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam bewaard. De tentoonstelling in Rijsel toont een fotografische reproductie van dit tweede schilderij. Daarnaast beelden vijfentachtig hedendaagse foto’s, tekeningen, schilderijen, beeldhouwwerken, installaties en films op hun beurt Babel uit. Moderne kunstenaars zoomen in op de moderne grootstad. Wolkenkrabbers, de Twin Towers, de kantoorgebouwen van de ECB en de Deutsche Bank die de skyline van Frankfort domineren, Shangai, zelfs Brussel vormen het decor van het moderne Babel. Anderen zien dan weer een nieuw Babel en nieuwe Torens oprijzen in de toekomst. Anselm Kiefer drukt met zijn monumentale ‘De Vruchtbare Halvemaan’ zijn geloof uit dat het Tweestromenland ondanks de ruïnes en alle conflicten die er tot de dag van vandaag worden uitgevochten, de wieg is van onze beschaving. ‘Metropolis’ van Fritz Lang bekritiseerde al de industrialisatie. Onze landgenoot Eric de Ville photoshopt Brussel tot ‘La Tour de Bruxelles’. Prominent hangen een reeks tekeningen van François Schuiten. Voor zijn collega, de Franse stripauteur Denis Bajram, staat Babel synoniem met het einde der tijden. In diens serie ‘Universal War One’ reist een groep overlevenden door de ruimte dertig jaar na de vernietiging van de aarde in 2098, waarbij twintig miljard mensen de dood vonden. De Argentijnse schrijver Jorge Luis Borges komt ter sprake. In zijn kortverhaal ‘De Bibliotheek van Babel’ beschrijft hij een oneindig grote bibliotheek waar alle boeken in alle talen die ooit geschreven zijn, maar ook ooit geschreven zullen worden, aanwezig zijn. Jacob Gautel heeft in Rijsel vijftienduizend boeken in een toren gestapeld. Kunstboeken, romans, filosofie, wetenschappen, kinderboeken…. - ook een boek van Jorge Luis Borges - in vele talen, alle ondersteunen ze de papieren toren. Babel als tragedie De vernietiging van Babel wordt als moeder van alle catastrofes beschouwd: van exodus tot Holocaust. Verontrustend is de indrukwekkende, apocalyptische installatie ‘No Woman No Cry’. De Britse broers Jake en Dinos Chapman stapelden duizenden speelgoedsoldaatjes, miniatuur lichaamsdelen, geraamtes, skeletsoldaten en lijken, naakte mensen die gemarteld worden of op weg naar hun executie zijn. De gestapelde lijken vormen de ondergrond van het slagveld waarop deze geweldorgie zich afspeelt. Dit moet een beeld van de hel zijn. |
Babel
Nog tot 13 januari 2013
Musée des Beaux Arts, Rijsel
Lille Fantastique / Fantastisch Rijsel
6 oktober 2012 – 13 januari 2013
Rijsel en Eurometropool
Meer info:
www.pba-lille.fr
www.fantastic2012.com/
Nog tot 13 januari 2013
Musée des Beaux Arts, Rijsel
Lille Fantastique / Fantastisch Rijsel
6 oktober 2012 – 13 januari 2013
Rijsel en Eurometropool
Meer info:
www.pba-lille.fr
www.fantastic2012.com/